کنترل درد
Pain management
مقدمه (Introduction)
این مطالب و سایر اطلاعات موثق در مورد درمان سرطان، غربالگری، پیشگیری، مراقبتهای از طریق پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان در دسترس است.
درد مرتبط با سرطان در اکثر بیماران مهارپذیر است، ولی اغلب درمان نمیشود. این مختصر، حاوی توضیحاتی درباره استفاده از داروها، روشهای فیزیکی و مداخلات روحی است.
نگاه اجمالی (Overview)
درد سرطان دربیشتر بیماران مبتلا به سرطان یا افرادی با سابقه سرطان بهطور مؤثری مهارپذیر است. با وجود اینکه همیشه درد سرطان را نمیتوان کاملاً تسکین داد، ولی روشهای درمانی درد را در بیشتر بیماران کاهش میدهند.
مهار درد کیفیت زندگی بیمار را در تمام مراحل
بیماری بهبودمیبخشد. در مهار درد سرطان انعطاف پذیری اهمیت زیادی دارد. با توجه به اینکه بیماران از لحاظ تشخیص و سطح بیماری، واکنش به درد و درمان، و علایق فردی متفاوتاند، مهار درد سرطان در مورد هر بیمار باید بهصورت خاص و فردی انجام شود بیماران ، خانواده و پزشکان آنها باید بهطور هماهنگ برای مهار مؤثر درد بیمار کار کنند.
تشخیص (Assessment)
گزارش شخصی بیمار
معاینات بدنی
تشخیص پیامدهای مهار درد
برای درمان باید درد آن را اندازهگیری کرد. بیمار و پزشک باید مقادیر متفاوت درد را ، درفواصلمنظم، پس از شروع درمان سرطان، پس از هر گزارش جدید از درد و بعد از شروع هر نوع روش درمانی برای تسکین درد، اندازهگیری کنند؛ باید علت درد شناسایی و به سرعت درمان شود.
گزارش شخصی بیمار (Patient self-report)
جهت کمک به پزشکان در تعیین نوع و میزان درد، بیماران سرطان میتوانند محل و شدت درد، عوامل تشدید یا کاهش درد و اهداف خود را برای مهار درد شرح دهند. در صورتیکه بیمار به دلیل مشکلاتی نظیر اختلالات گفتاری، زبانی یا فکرینمیتواندبهدرستی صحبت کند، اعضایخانواده یا فردی که مراقبت از بیمار را به عهده دارد میتوانند گزارش را ارائه دهند.
پزشک باید به بیمار کمک کند که این موارد را توضیح دهد:
- شدت درد: بیمار شدت و ضعف درد خود را بهطور روزانه یادداشت میکند.
- محل: بیمار دقیقاً محلی از بدنش را که درد دارد نشان میدهد و یا روی تصویری از بدن محل درد را مشخص میکند و در صورتیکه درد از بخشی از بدن به قسمتی دیگر منتشر میشود، مسیر حرکت درد را باپزشک در میان میگذارد.
- درد: بیمار از درد خود توضیحاتی ارائه میدهد؛ مثلاً اینکه چه زمانی شروع شده است، چه مدت طولمیکشد، آیا در زمان خاصی از روزیا شب این درد تشدید میشود.
- واکنش شخصی به درد: احساس درد ، سردرگمی یا ناامیدی مرتبط با سرطان، پیشآگاهی و علتهای درد میتواند واکنش بیمار و توصیف او از درد اثر بگذارد. مثلاً، بیماری که فکر میکند درد او ناشی از منتشر شدن سرطان است، بهتر است شدت درد یاناتوانیهای ناشی از درد را بیشتر از حد موجود گزارشدهد.
- عوامل تشدیدکننده یا تسکیندهنده: بیمار عواملی کهدرد را کاهش یا افزایش میدهد شناسایی میکند. علاوه بر این، بیمار علائمی که بیشترین مزاحمت را برای او ایجاد میکنند مشخص میکند، زیرا گاهی این موارد حادترین یا شدیدترین علائم نیستند.
- الگو: بیمار درصورتیکه تغییری در محل درد، زمان وقوع یا مدت ادامه آن وجود داشت توضیحاتی میدهد و در صورت احساس دردی جدید آن را توصیف میکند.
- واکنش رفتاری به درد: در صورتیکه بیمار به دلایلی در برقراری ارتباط با دیگران با مشکل مواجه است، پزشک و یا فردی که مراقبت از او را بهعهده دارد باید به رفتارهایی که حاکی از وجود درد در او است توجه کنند.
اهداف برای مهار درد: همراه با پزشک، بیمار تصمیم میگیرد که تا چه دردی را میتواند تحمل کند و تا چه حد به تنهایی و بدون کمک میتواند درد خود را تسکین دهد. بیمار روزانه توضیحاتی را درباره درد خود یادداشت میکند تا آگاهی خود را نسبت به دردافزایش دهد، احساس مهار درد را بهدست آورد و در جهت روشهایی برای درد راهنماییهایی از پزشکان دریافت کند.
معاینات بدنی (Physical Exam)
عبارت است از معاینه بدن برای بررسی علائم عمومی سلامتی یا هر مورد غیرعادی و یافتن علائم رشد و گسترش سرطان؛ سابقهای هم از وضعیت کلی سلامتی فرد، بیماریهای گذشته و درمانهای انجام شده بهدست میآورند.
یک معاینه عصبی نیز به عمل میآید و شامل مجموعهای از پرسشها و آزمونهایی است که از طریق آنها عملکرد مغز، نخاع و عصب میسنجند. این بررسی وضعیت روحی، توانایی راه رفتن و حرکت بهصورت طبیعی، چگونگیعملکرد عضلات، حواس و رفلکسهای ( عکسالعملهای عادی بدن در مقابل ضربه چکش واکنشهای) بیمار را مشخص میکند.
تشخیص پیامدهای مهار درد(Assessment of the Outcome ofPainManagement)
نتایج مهار درد باید از طریق نظارت بر کاهش درد و افزایش توانایی فکر کردن، سلامت عاطفی و فعالیت اجتماعی بررسی شود. نتایج مصرف داروهای مسکن درد را نیز باید بررسی کرد. اعتیاد دارویی در بیماران مبتلا به سرطان بهندرتاتفاقمیافتد. مقاومت در برابر تأثیر دارو و وابستگی جسمی به داروی مسکن به معنای اعتیاد بیمار نیست.
بیماران باید داروهای مربوط به درد را با رعایت دستور پزشک مصرف کنند. بیماران دارای سابقه سوء استفاده دارویی معمولاً به میزان بالاتری از دارو برای مهار درد نیازدارند.)
استفاده از دارو (Management withDrugs)
اصول اولیه مهار درد سرطاناستامینوفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی(Acetaminophen and NSAIDs)داروهای مخدر(Opioids) انواع داروهای مخدر راهنمایی برای تجویز داروهای مخدر عوارضجانبی داروهای مخدر داروهایی که همراه با داروهای مخصوص درد استفاده میشود.
اصول اولیه مهار درد (Basic Principles ofcancerpain management)
سازمان بهداشت جهانی روشی سه مرحلهای برای مهار درد براساس شدت و ضعف آن ارائه کرده است.
- برای دردهای خفیف تا متوسط؛ پزشک داروهای مسکن درد مرحله یک را تجویز میکند که معمولاً آسپرین ، استامینفن یا یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی(Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drug – NSAID) است. بیمار را باید از لحاظ بروز عوارض جانبی، بهویژه عوارض ناشی از NSAID، (مانند مشکلات کلیه، قلب وعروق خونی یا معده و روده)، تحتنظر داشت.
- هنگامیکه درد ادامه پیدا کند یا افزایشیابد، پزشک میتواند از داروهای مسکن درد مرحله دو یا سه استفاده کند. بیشتر بیمارانی که دچار دردهای ناشی از سرطان میشوند به داروهای مرحله دو و سه نیاز خواهند داشت؛ در صورتیکهبیمار از ابتدا درد متوسط یا شدیدی داشته باشد، پزشک از داروهای مرحله یک صرفنظرمیکند و درمان را با داروهای مرحله دو و سه شروع میکند.
- در هرمرحله، پزشک داروها یا روشهای درمانی دیگری را هم تجویز میکند. (مثلاً پرتو درمانی)
- بیمار باید برای حفظ سطح ثابتی از دارو در بدن از دوز دارو بهطور منظم (براساس درمان مشخص شده) استفاده کند. اینکار باعث کمک به پیشگیری از عود درد خواهد شد. اگر بیمار توانایی بلع دارو را نداشته باشد، آن را به شیوه دیگری به بدن وی وارد میکنند (مثلاً با تزریق).
- پزشک میتواند دوز بیشتری ازدارو را تجویز کند تا اگر بیمار در فاصله مصرف دوزهای برنامهریزی شده باز هم درد داشتاز آن استفاده کند.
- پزشک باید رژیم دارویی باید درد را براساس شرایط فردی و وضعیت جسمی هر بیمار تنظیم کند.
استامینفن و NSAID :(Acetaminophen and NSAIDs)
NSAIDبرای تسکین درد خفیف مؤثر است. گاه ، برای تسکین دردهای متوسط تا شدید همراه با آن از داروهای مخدر هم استفاده میشود؛ استامینوفن نیز درد را تسکین میدهد ولی اثر ضدالتهابیآسپرین و NSAID را ندارد.
بیماران، مخصوصاً افراد مسن، که استامینوفن یا NSAID مصرف میکنند باید از لحاظ بروزعوارض جانبی به دقت تحتنظر باشند. از آسپرین در درمان درد در کودکان نباید استفاده کرد.
داروهای مخدر: (Opioids)
داروهای مخدر در تسکین دردهای متوسط تا شدید بسیار مؤثر هستند. با وجود این، بسیاری بیمارانی که از درد سرطان رنج میبرند، درطیدرمان طولانی مدت، نسبت به داروهای مخدر مقاومت نشان میدهد؛ بنابراین گاه برای ادامه تسکین درد نیاز به افزایش دوز دارند. مقاومت بدن بیمار نسبت به داروی مخدر یا وابستگی فیزیکی به آن مشابه با اعتیاد (وابستگی روانی ) نیست. تصورات غلط در مورد اعتیاد میتواند بهعدم معالجه درد منجر شود.
انواع داروهای مخدرانواع مختلفی از داروهای مخدر وجود دارد. مورفین از رایجترین داروهای مخدری است که برای تسکین درد ناشی از سرطان بهکار میرود. دیگر داروهای مخدری که معمولاً استفاده میشوند عبارتاند از هیدرومورفون(Hydromorphone)، اوکسی کودون(Oxycodone)، متادون ، فتانیل(Fentanyl) و ترامادول.
در دسترس بودن انواع مختلف داروهای مخدر به پزشک امکان میدهد در تجویز رژیم دارویی تأمین کننده نیازهای منحصربهفرد هر بیمار انعطاف لازم را داشته باشد. ]
راهنماییهایی برای تجویز داروهای مخدر
بیشتر بیماران مبتلا به درد سرطان برای مهار درد و پیشگیری از تشدید آن نیاز به مصرف داروهای مسکن در زمانهای مشخص دارند.
پزشک علاوه بر مقدار داروی مخدر مورد نیاز که باید در زمانهای تعیین شده مصرف شود داروی بیشتری تجویز میکند تا در صورت نیاز برای مهار درد از آن استفاده شود. مدت زمان بین مصرف دوزها بسته به نوع داروی مخدر تجویز شده است. دوز صحیح به مقداری از دارو که بتواند درد را با حداقل عوارض جانبی مهار کند ؛ هدف دستیابی به یک وضعیت متعادل، بین تسکین درد و عوارض جانبی، با تنظیم تدریجی دوزاست.
در صورتیکه بدن داروی مخدر مقاومت نشان دهد، میتوان با افزایش دوز یا استفاده از داروی مخدر دیگری – مخصوصاً هنگامیکه به دوز بیشتری نیاز است– با آن مقابله کرد. گاهی اوقات، لازم است میزان دارو کم یا متوقف شود. هنگامی این اتفاق میافتد که درد بیمار
به دلیل استفاده از درمانهای سرطان، نظیر مسدود کردن عصب یا پرتو درمانی، متوقف شده باشد.
پزشک همچنین وقتی که بیمار همراه با مهار مناسب درد، آرامشبخشی داروی مخدر را نیز تجربه میکند دوز را کم میکند. از داروهای تسکین درد میتوان به چندین روش استفاده کرد. درصورتیکه معده و روده بیمار کار کند بهترین روش استفاده از طریق دهان است، زیرا داروهایی که از طریق دهان مصرف میشود راحتتر و معمولاً ارزانتر هستند.
وقتی که بیمار نمیتواند دارو را از طریق دهان بخورد، از روشهایی با تهاجم کمتر مانند روش مقعدی یا جذب دارو از طریق پوست استفاده میکنند. از روش درون وریدی تنها درصورتی استفاده میشود که روشهای سادهتر، آسانتر، و کمهزینهتر مناسب و مؤثرنباشند یا بیمار به آنها تن در ندهد.
هنگام شروع درمان با استفاده از داروی مخدر میتوان از پمپهای تسکین درد تحت اختیار بیمار(پی.سی.اِی.)( Patient-Controlled Analgesia – PCA) برای تعیین میزان تجویز/ مصرف داروی مخدر مورد نیاز استفاده کرد.
وقتی که درد مهار شد، پزشک میتواند داروی مخدری را که بیمار باید بهصورت منظم مصرف کند براساس مقدار تعیین شده توسط پمپ پی.سی.ا تجویز کند. در مورد بعضی بیماران، که دردی مهارناپذیر دارند، تزریق درون نخاعی داروی مخدر ترکیب شده با داروی بیهوشی موضعی مفید است.
عوارض جانبی داروهای مخدر (Side Effects of Opioids)
بیماران باید از لحاظ بروز عوارض جانبی مصرف داروی مخدر به دقت تحتنظر باشند؛ از جمله رایجترین این عوارض میتوان به حالت تهوع ، خواب آلودگی و یبوست اشاره کرد.
پزشک پیش از شروع درمان با داروی مخدر باید با بیماران در مورد عوارض جانبی آن صحبت کند. خواب آلودگی و حالت تهوع معمولاً هنگام شروع درمان بروز و طی چند روز بهبود پیدا میکند. عوارض جانبی دیگر این درمان عبارتاند از استفراغ، دشواری در فکر کردن بهطور واضح ، مشکلات تنفسی، مصرف دوز بیش از حد بهطور تدریجی و مشکلاتی در روابط جنسی.
داروی مخدر انقباض عضلات و حرکات معده و روده را کاهش میدهد و در نتیجه مدفوع سفت خواهد شد. عامل مهم در پیشگیری از یبوست نوشیدن مایعات کافی است که باعث میشود مدفوع نرم باقی بماند. درصورتیکه بیمار مشکلاتی مانند انسداد روده یا اسهال نداشته باشد معمولاً به او برنامه غذایی توصیه میشود تا با پیروی از آن بتواند از یبوست جلوگیری کند؛ علاوه بر این اطلاعاتی هم برای حصول اطمینان از سلامت روده در طی مصرف داروی مخدر به او میدهند.
در صورتیکه عوارض جانبی مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد کند یا مشکلات حاد شود بیمار باید با پزشک خود صحبت کند، زیرا تأثیر داروی مخدری که عوارض جانبی ایجاد میکند در بیماران مختلف متفاوت است و باید مشکلات ادامهدار یا شدت یافته را به پزشک گزارش داد.
گاهی پزشک، برای کاهش عوارض جانبی، دوز داروی مخدر تجویز شده را کم میکند، نوع یا نحوه استفاده از آن را تغییر دهد (مثلاً به جای مصرف از طریق دهان از روش درون وریدی یا تزریق استفاده میشود) .
(برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مقابله با اینعوارض میتوانید به خلاصه پی.دی.کیو. در مورد عوارض دستگاه گوارش، حالت تهوع و استفراغ، مواد غذایی در مراقبت های مربوط به سرطان و مباحث مربوط به روابط جنسی و تولید مثل مراجعه کنید).
داروهایی که با داروهای مربوط به درد مصرف میشود:
همراه با داروهای مخصوص درد از داروهای دیگری هم استفاده میشود؛ کار برای این افزایش اثر داروهای مسکن درد، معالجۀ علائم بیماری و تسکین نوع خاصی از درد است.
از جمله این داروها میتوان به داروهای ضد افسردگی، ضد تشنج (Anticonvulsants) ، بیحس کنندههای موضعی، کورتیکو استروئیدها(Corticosteroids) ، بیوفسفاتها و محرکها اشاره کرد. واکنش بیماران به این داروها بسیار متنوع است.هر کدام عوارضی جانبی دارد که باید آنها را به پزشک گزارش داد.
استفاده از بیوفسفاتها گاه به بروز درد شدید و گاهی ناتوان کننده در استخوانها، مفاصل و یا عضلات میانجامد. این درد با تب و لرز و دردی که در شروع استفاده از بیوفسفاتهای درون وریدی بروز میکند متفاوت است و شاید روزها، ماهها یا سالها پس از مصرف دارو عارض شود.
در صورت بروز درد شدید عضلانی یا باید درمان متوقف شود؛ همچنین استفاده از بیوفسفاتها خطر نابودی بافتهای استخوانی مرتبط با بیوفسفات(Bisphosphonate-Associated Osteonecrosis – BON) را در پی دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بی.او.ان به خلاصۀ مربوط به عوارض جانبی در دهان، ناشی از شیمیدرمانی و پرتودرمانی سر و گردن مراجعه کنید.
مداخلات جسمانی و روانی – اجتماعی (Physical and Psychosocial Interventions)
مداخلات جسمانی
مداخلات فکری و رفتاری
از روش غیر تهاجمی جسمی و روانی همراه با داروها و سایر درمانهای مهار درد طی همه مراحل درمان سرطان ، میتوان استفاده کرد. اثر بخشی این روش به مشارکت بیمار در درمان و امکان مشورت او با پزشک برای دستیابی به بهترین روش تسکین درد بستگی دارد.
مداخلات جسمانی (hysicalInterventions)
ضعف، تحلیل رفتن و درد عضلات یا استخوان با روشهای متعددی بهبود مییابد و از این جمله است استفاده از گرما (کیسه آب گرم یا پد گرم کرده)، سرما (کیسههای یخ انعطافپذیر)، ماساژ، فشار و ارتعاش (برای تمدد اعصاب)، ورزش (برای تقویت عضلات، نرم کردن مفاصل، کمک به هماهنگی بدن و تعادل و تقویت قلب) ، تغییر وضعیت بیمار، پرهیز از حرکت دادن قسمتهای دردناک یا استخوانهای شکسته، تحریک الکتریکی با ولتاژ کم مهار شده و طب سوزنی.
(برای کسب اطلاعات بیشتر به خلاصۀ پی.دی.کیو. در مورد طب سوزنی مراجعه کنید).
مداخلات فکری و رفتاری (Thinking and Behavioral Interventions)
مداخلات رفتاری و فکری نیز از جمله روشهای مؤثر و مهم در درمان درد است. این نوع مداخله موجب میشود بیمار احساس کند بر شرایط مسلط است و به او کمک میکند مهارتهای لازم، برای مقابله با بیماری و عوارض آن را در خود بهوجود آورد. شروع این مداخلهها در مراحل اولیۀ بیماری مفید است. زیرا بیماران میتوانند زمانی که به اندازۀ کافی توانایی و انرژی دارند مهارتها را بهدست آورند و تمرین کنند.
باید از روشهای مختلفی استفاده کرد و از یک یا چند مورد از آنها بهصورت منظم سود جست.
- بیماران همچنین میتوانند بیاموزند عنان افکار منفی را بهدست بگیرند ، آنها را مشخص کنند، و افکار و تصاویر مثبتتری را جانشین آنها کنند.
- منحرف کردن جهت فکری: توجه به محرکهایی غیر از درد یا احساسات منفی همراه با آن، از جمله پرت کردن حواس به صورت ذهنی و درونی (شمردن، دعا کردن یا گفتن عباراتی نظیر “من میتوانم”) یا بیرونی (مثلاً موسیقی، تلویزیون، صحبت کردن، گوش دادن به کسی که متنی را میخواند یا نگاه کردن به چیزی خاص).
- تمدد اعصاب و تصویرسازی: از روشهای سادۀ تمدد اعصاب وقتیکه بیمار درد مختصری دارد استفاده میکنند (مثلاً هنگام انجام درمانهای سرطان)؛ روشهای ساده و مختصر برای زمانی مناسب است که توانایی تمرکز بیمار به دلیل درد شدید، اضطراب زیاد یا خستگی کاهش یافته است. تمرینات تمدد اعصاب در ادامه ذکر شده است.
- هیپنوتیزم: از هیپنوتیزم میتوان برای تشویق بیمار به آرامش اعصاب استفاده کرد؛ معمولاً این روش با سایر روشهای رفتاری فکری همراه و ترکیب میشود.
- هیپنوتیزم در تسکین درد افرادی که تمرکز و از تصویرسازی استفاده میکنند و در افرادی که تمایل دارند این ترفندها را تمرین کنند مؤثر است.
- آموزش بیمار: پزشکان معمولاً به بیمار و خانوادۀ او اطلاعات و دستورالعملهایی در مورد درد و مهار آن میدهند و مطمئنشان میکنند که بیشتر دردها را میتوان بهصورت مؤثر مهار کرد. پزشکان همچنین باید دربارۀ موانع عمدهای که نسبت به مهار مؤثر درد وجود دارد بیماران را آگاه کنند.
- حمایت روانی: روان درمانی کوتاه مدت به بعضی از بیماران کمک میکند، بیمارانی که دچار افسردگی بالینی یا اختلالات سازگاری شدهاند باید برای تشخیص به روانپزشک مراجعه کنند.
گروههای پشتیبانی و مشاورههای مذهبی: گروههای پشتیبانی به بیماران زیادی کمک میکنند؛ مشاورۀ معنوی نیز از طریق فراهم آوردن مراقبتهای معنوی و حمایتهای اجتماعی به بیمار کمک میکند.
این تمرینات برای تسکین درد مفیدند :
- تمرین ۱: تنفس آرام و منظم برای تمدد اعصاب
۱. هوا را به آرامی و با تنفس عمیق وارد ششها کنید، شکم و شانهها را در حالت آرام و ساکن نگه دارید.
۲. همزمان با تخلیۀ آرام هوای ششها به خود تلقین کنید که آرام شدن شما آغاز میشود، و اضطراب و نگرانی شما را ترک میکند.
۳. آرام و منظم، با سرعتی که برایتان راحت است، نفس بکشید؛ بگذارید هوا هنگام دم به تمامی درون ششها برود و شما را کاملاً آرام کند.
۴. برای کمک به تمرکز بر تنفس و منظم نفس کشیدن آرام و منظم: هوا را در حالی که با خود میگویید ” داخل، دو، سه” داخل ششها کنید و هنگام بازدم به آرامی کلماتی مانند “آرامش” یا “راحتی” را با خود تکرار کنید.
۵. مراحل یک تا چهار را فقط یکبار انجام دهید، یا مراحل ۳ و ۴ را مدت ۲۰ دقیقه تکرار کنید.
۶. تمرین را با یک نفس آرام و عمیق تمام کنید؛ هنگامیکه هوا را خارج میکنید با خود بگویید: ” حس میکنم هوشیار و آرام هستم.”
- تمرین ۲: استفاده از ماساژ، گرما یا لمس ساده، جهت تمدد اعصاب.
لمس کردن و ماساژ از روشهای قدیمی برای کمک به تمدد اعصاب است. بعضی از نمونههای آن عبارتاند از:
۱. ماساژ یا لمس مختصر: مانند گرفتن دستها یا لمس کردن یا دست کشیدن بر شانههای فرد برای مدتی کوتاه
۲. گذاشتن پاها در یک لگن آب گرم یا پیچاندن پا در حولۀ مرطوب و گرم
۳. ماساژ تمام بدن (۳ تا ۱۰ دقیقه)، یا فقط پشت،
پاها و دستها؛ در صورتی که بیمار خجالتی است یا به راحتی نمیتواند در تخت حرکت کند یا به پشت بچرخد فقط دستها و پاها را ماساژ دهید.
۴. استفاده از مواد روغنی گرم شده: ظرف کوچکی از لوسیون دست را میتوان در مایکروویو گرم کرد، یا یک شیشه لوسیون را میتوان ۱۰ دقیقه در یک ظرف آب داغ گرم گذاشت.
۵. برای تمدد اعصاب، ماساژ معمولاً با ضربه زدنهای نرم، طولانی و آرام انجام میشود. شدت و ضعف فشار و انواع مختلف ماساژ مانند ضربه زدن یا مالش را امتحان کنید تا ببینید کدام یک را ترجیح میدهید.
مخصوصاً در افراد مسن، مالش پشت برای تمدد اعصاب بسیار مؤثر است که ۳ دقیقه بهصورت ضربه زدن آرام و منظم در دو سمت ستون فقرات ، از فرق سر تا قسمت تحتانی پشت انجام میگیرد (حدود ۶۰ ضربه در دقیقه).
برای حفظ تداوم تماس دست میتوان یک دست را بدون حرکت در قسمت تحتانی پشت گذاشت، در حالی که دست دیگر از همان قسمت حرکت و شروع به ضربه زدن میکند. زمانهای معینی را به ماساژ اختصاص دهید. در این صورت، بیمار مشتاقانه منتظر این کار خوشایند خواهد بود.
- تمرین ۳: تجارب آرامش بخش گذشته:
برای شما هم اتفاق افتاده باشد که احساس آسایش و آرامش کرده باشید؛ شاید بتوانید باز هم این تجربه را در ذهن خود تصور کنید تا به شما احساس آسایش و آرامش دهد. دربارۀ پرسشهای زیر فکر کنید:
۱. میتوانید موقعیتی را، حتی در زمان کودکی، به یاد آورید، که در آن احساس آرامش، امنیت، امید یا آسایش کردهاید؟
۲. هرگز در مورد چیزی آرامشبخش در گذشته خیالپردازی کردهاید؟ به چه چیزی فکر میکردید؟
۳. هنگام موسیقی گوش کردن رویاپردازی میکنید و آیا موسیقی خاصی را دوست دارید؟
۴. شعری دوست دارید که به شما احساس نشاط و دلگرمی دهد؟
۵. هرگز فعالیتهای مذهبی داشتهاید؟
کتابها، سرودهای مذهبی یا دعاهایی دارید که به آنها علاقهمند باشید؟ تجربیات دینی دوران کودکی، حتی در صورتی که چندین سال آنها را نشنیده و به آنها فکر نکرده باشید، هنوز هم ممکناست آرامش بخش باشد. بعضی از چیزهایی را که به شما احساس آسایش و آرامش میدهند ، مانند موسیقی یا دعای مورد علاقه، میتوانید ضبط کنید و سپس هر زمان که خواستید به آنگوش دهید و یا اگر حافظۀ قوی دارید میتوانید چشمها را ببندید و کلمات یا وقایع را به یاد آورید.
- تمرین ۴: گوش دادن با دقت به موسیقی ضبط شده
این وسایل را فراهم آورید :
- دستگاه ضبط و پخش صوت (دستگاههای کوچک که با باتری کار میکنند مناسبتر هستند)
- گوشی یا هدفون (در تمرکز حواس به شما کمک میکند و مناسبتر از بلند گویی است که با فاصله از شما قرار دارد. همچنین برای دیگران مزاحمت ایجاد نمیکند.)
- نوار یا سی.دی. موسیقی مورد علاقه (بیشترآدمها موسیقیهای تند و پرانرژی را ترجیح میدهند ولی بعضی هم موسیقی آرامشبخش را انتخاب میکنند؛ گزینههای دیگر آهنگهای طنزآمیز، آهنگهای مخصوص ورزش، برنامههای قدیمی رادیویی یاداستانهای ضبط شده هستند).
با ضرباهنگ (ریتم) موسیقی همراه شوید، مثلاً با حرکت دادن سر یا انگشتان موسیقی را دنبال کنید، این کار باعث میشود به جای درد، به موسیقی توجه کنید.
اگر ترجیح میدهید چشمهایتان را ببندید، موسیقی را در ذهن خود تصور کنید؛ و یا چشمها را باز نگه دارید و به یک نقطه نگاه کنید.
به موسیقی با صدای مناسب گوش دهید؛ اگر درد و ناراحتی شما افزایش یافت، صدای موسیقی را زیاد کنید و هنگام کاهش ناراحتی، صدا را نیز کم کنید. اگر این کار به اندازۀ کافی مؤثر نبود، سعی کنید به یکی از این روشها متوسل شوید.
با ریتم موسیقی بدن خود را ماساژ دهید، موسیقی دیگری را امتحان کنید، با ریتم موسیقی با بیشتر از یک حرکت همراه شوید مثلاً ضربه زدن با پاها و انگشتان دست بهطور همزمان.
تکمله :
بسیاری از بیماران این فن را مفید تشخیص دادهاند و طرفداران زیادی دارد، احتمالاً به این دلیل که معمولاً تجهیزات آن همیشه در
دسترس و جزئی از زندگی روزانه است. از فواید دیگر آن گفت که فراگرفتن آن ساده است. اگر خیلی خسته هستید، میتوانید فقط به موسیقی گوش دهید و همراهی با ریتم موسیقی و تمرکز بر یک نقطه را انجام ندهید.
مداخلات ضد سرطان (AnticancerInterventions)
پرتودرمانی
تخریب با فرکانس رادیویی(Radiofrequenc Ablation)
جراحی
پرتودرمانی، تخریب با فرکانس رادیویی و جراحی میتوانند جایگزین درمان درد سرطان اولیه شوند. همچنین از نوع خاصی داروهای شیمیدرمانی برای مهار درد ناشی از سرطان استفاده میکنند.
پرتودرمانی (RadiationTherapy)
پرتودرمانی موضعی یا تمام بدنی گاه اثر داروهای مربوط به درد درمانهای غیر تهاجمی دیگر را مستقیم بر علت ایجاد درد (مثلاً کاهش
اندازه تومور) افزایش میدهد. هنگامیکه سرطان به اشکال گستردهای در استخوانها منتشر شده است، یک بارتزریق موادرادیو اکتیو میتواند درد را تسکین دهد.
علاوه بر این، پرتودرمانی به کاهش مشکلات ناشی از تأثیر درد بر راه رفتن و دیگر فعالیتهای بیمارانی که سرطان آنهادر استخوانها منتشر شده است کمک میکند؛ احتمال دارد درد پس از پرتودرمانی عود کند و در این زمینه باید تحقیقاتبیشتری انجام گیرد.
تخریب با فرکانس رادیویی (RadiofrequencyAblation)
در این روش از یک الکترود سوزنی برای گرم کردن تومور و نابودی آن استفاده میشود. این عمل با کمترین تهاجم، درد را به نحوی قابل ملاحظه در بیمارانی که سرطان آنها در استخوان منتشر شده است تسکین میدهد.
جراحی (Surgery)
از جراحی میتوان برای برداشتن کل تومور یا بخشی ازآن استفاده کرد و مستقیماً درد را کاهش داد، عوارض ناشی از انسداد یا تراکم را کم کرد، نتیجۀ درمان را بهبود بخشید و حتیبخت زنده ماندن را برای مدت طولانی افزایش داد.
مداخلات تهاجمی (Invasive Interventions)
جلوگیری
از فعالیت عصب
دستکاری عصبی
نحوۀ تسکین درد
پیش از درمانهای تهاجمی باید از روشهایی ملایمتر برای تسکین درد استفادهکرد؛ ولی بعضی بیماران از همان ابتدا نیاز به درمانهای تهاجمی دارند.
جلوگیری از فعالیت عصب (Nerve Blocks)
جلوگیری از فعالیت عصب عبارت از تزریق یک دارو یا بیحسی موضعی است تا با غیر فعال کردن عصبها درد شدید بیمار مهار شود.
میتوان از سد فعالیت عصب برای تعیین منشاء درد، معالجۀ شرایط دردناکی که به بیحسی غیرفعال کردن عصب واکنش نشان میدهند، پیشبینی نحوۀ واکنش درد به درمان طولانی مدت و پیشگیری از درد پس از جراحیها استفاده کرد.
دستکاری عصبی(Neurologic Interventions)
با جراحی میتوان دستگاههایی در بدن جاسازی و برای رساندن داروها یا تحریک الکتریکیعصبها از آنها استفاده کرد. به ندرت از جراحی برای نابودی عصب یا عصبهایی که در مسیر درد هستند استفاده میکنند.
نحوۀ تسکین درد عمل (Management of Procedural Pain)
بسیاری از عملهای مربوط بهتشخیص و درمان سرطان دردناک هستند؛ از درد عمل میتوان قبل از بروز آن جلوگیری کرد. در صورتی که زمان کافی برایتأثیر دارو در اختیار باشد از بیحسی موضعی یا داروهای مخدر برای مهاردرد استفاده میکنند. برای آرام کردن بیمار یا کاهش اضطراب او میتوان از داروهای ضد اضطراب و آرامش بخش استفاده کرد.استفاده از درمانهایی نظیر تمدد اعصاب یاتصویرسازی نیز در مهار درد ناشی از عمل و اضطراب مفید است.
معمولاً بیماران اگر بدانند باید چه درانتظار آنهاست عمل را آسانتر تحمل میکنند. همراهی یکی از اعضای خانواده یا یک دوست، در هنگام عمل، به کاهش اضطراب بیمار کمک میکند. باید به بیماران و اعضای خانواده آنها دستورالعملهایمکتوب، در مورد مهار درد در منزل، داده شود. به بیمار همچنین باید دربارۀ اشخاصی که در صورت داشتن درد بتوانند او را راهنمایی کنند اطلاعات داد.
معالجۀ بیماران مسن (Treating Older Patients)
درد در بیماران مسن بعید نیست با خطر بیتوجهی روبهرو شود و اغلب حساسیت شدید آنها را به درد نادیده میگیرند. شاید تصور شود که آنها درد را به راحتی تحمل میکنند وشاید هم تصورات غلطی در مورد توانایی آنها در استفاده از داروهای مخدر وجود داشته باشد. مباحث مربوط به تشخیص و درمان درد ناشی ازسرطان در بیماران مسنتر شامل این موارد است:
- شیوههای دیگر مصرف دارو مانند مصرف دارو از طریق مقعد کمابیش در بیماران مسن مفید نیست زیرا معمولاً از لحاظ فیزیکی قادر به جذب دارو نیستند.
- از روش تخفیف درد مهار شده توسط بیمار باید با احتیاط بیشتری در بیماران مسن استفاده کرد. زیرا داروها با سرعت کمتری از بدن خارج میشوند و این بیماران به عوارض جانبی حساستر هستند.
- بیماریهای مزمن چند گانه و منابع درد: سن و رژیمهای دارویی پیچیده بیماران مسن را درگیر خطر فزاینده تداخل داروها و همچنین تداخل داروها و بیماریهای مزمن میکند.
- اختلالات بصری، شنوایی، حرکتی و فکری دربیماران مسن، نیاز به برخی آزمایشهای ساده و نظارت مکرر برای تعیین میزان درد را ایجاب میکند.
- احتمال بروز عوارض جانبی داروهای ضد التهابی غیر استروییدی، نظیر ایجاد مسمومیت در کلیه و معده، بروز مشکلاتی در زمینۀ فکر کردن ، یبوست و سردرد، در بیماران مسن بیشتر است.
- تأثیر داروهای مخدر: بیماران مسن معمولاً نسبت به تسکین درد حساسترند و تأثیر داروهای مخدر بر سیستم عصبی مرکزی آنها باعث تسکین درد برای مدت طولانیتری شود.
- مهار درد پس از جراحی نیز نیاز به تماس مکرر و مستقیم با پزشکان جهت نظارت بر نحوۀ تسکین درد دارد.
- بررسی مجدد داروها وتغییرات لازم را باید هنگام تغییر مکان بیمار مسن (مثلاً از بیمارستان به منزل یا خانه سالمندان) انجام داد.